Kossakowski Jan Nepomucen h. Ślepowron przydomek Korwin (1755–1808), biskup inflancki i wileński. Pochodził z małopolskiej linii licznego rodu Kossakowskich. Ur. 16 V 1755 r. (choć niektórzy podają 1753) w woj. krakowskim (może w Gołczy), był synem Antoniego, podstolego nowogródzkiego, i Konstancji z Krosnowskich, stolnikówny opoczyńskiej. Po wczesnej śmierci matki był wychowywany w domu babki Krosnowskiej z Radońskich w jej majątku Potok w Sandomierskiem. Naukę rozpoczął w domu, do pijarów w Piotrkowie oddany dopiero w r. 1768, gdzie pozostał do początku 1772 r. W l. 1772–4 gospodarzył w folwarku Kłonna, własności wuja Krosnowskiego. Od stycznia 1775 r. kształcił się w konwikcie mniejszym pijarów warszawskich. Wówczas zetknął się z wielkim światem Warszawy dzięki protekcji wuja J. Krosnowskiego, posła na sejm 1773/5 r. Dn. 5 X 1776 r. wstąpił do seminarium misjonarzy u Św. Krzyża w Warszawie jako kleryk i został tam do r. 1779. Następnie wrócił do Krakowa. Dn. 2 IX 1781 r. wyruszył w podróż do Rzymu (przez Śląsk, Morawy, Austrię i Wenecję), gdzie stanął 3 XI 1781 r. Spędził tam 4 lata: uczył się języków obcych, studiował w Sapienzy, poznawał zabytki Rzymu i Włoch. W r. 1785 udał się do Francji i Anglii. W końcu 1786 r. wrócił do kraju.
Pozyskał protekcję (o którą poprzednio daremnie zabiegał) Józefa Kossakowskiego, biskupa inflanckiego. Z jego rąk przyjął święcenia kapłańskie w r. 1787. Józef Kossakowski – wbrew oporowi kapituły wileńskiej – wyrobił mu 14 II 1788 r. koadiutorię kustosza katedry wil. z prawem następstwa. Wkrótce K. zasłynął z talentów kaznodziejskich. Uderzał w ton patriotyczny (zbiór kazań drukiem pod ogólnym tytułem Kazanie o miłości ojczyzny, Wil.). W czasie nieobecności w kraju biskupa I. Massalskiego należał do grona 5 członków kapituły wil., administrujących diecezją od 27 X 1789 r. do r. 1792. Koadiutorem biskupa inflanckiego z prawem następstwa został 23 IX 1793 r. Nie znamy stosunku do Targowicy, ale wygłosił kazanie na otwarcie sejmu 1793 r. «o zasadach szczególnej każdego człowieka i powszechnej narodów szczęśliwości». Wszedł w skład Komisji Edukacji Narodowej W. Ks. Lit. Dn. 2 II 1794 r. konsekrowany w Wilnie jako biskup lorymeński in partibus. Po wybuchu insurekcji został w Wilnie aresztowany, ale zaraz zwolniony. Zgłosił akces do powstania i złożył przysięgę. Odprawiał uroczyste nabożeństwa i procesje, ale nie przejawił aktywności politycznej. Po śmierci Józefa Kossakowskiego (9 V 1794) został biskupem inflanckim (7 parafii w Kurlandii). Dn. 1 I 1795 r. zdał rządy diecezji na ks. Goldberga. Dn. 9 VI 1794 r. został K. wyznaczony przez kapitułę do kolegialnej administracji diecezji wileńskiej. Później, na żądanie nuncjusza W. Litty, kapituła uznała ten wybór za nieważny jako sprzeczny z prawem kanonicznym.
Wstępem do kariery K-ego pod panowaniem rosyjskim stal się udział w deputacji hołdowniczej do Petersburga, wyznaczonej przez N. Repnina. On i kanonik Mikołaj Tyszkiewicz otrzymali od kapituły wileńskiej plenipotencję na czynienie zabiegów w Petersburgu w sprawach kościelnych. K. zabawił tam od 12 III do listopada 1795 r. Zabiegał o uwolnienie więźniów politycznych i szukał poręczycieli; sam ręczył za ks. M. Bohusza. Być może miał wpływ na decyzję Katarzyny II przyłączenia wakującej po śmierci biskupa I. Massalskiego diecezji wileńskiej do inflanckiej (z siedzibą w Wilnie), czyli oddanie diecezji wileńskiej w zarząd K-emu. Władza biskupa została rozszerzona na wszystkie zakony (ukaz Katarzyny II z 6/17 IX 1795 r.). Po powrocie z Petersburga K. osiadł w Grodnie, ówczesnej rezydencji gen. gubernatora Repnina. Dn. 31 I 1796 r. podczas uroczystości homagialnych w Grodnie odczytał manifest Katarzyny II i rotę przysięgi, wygłosił kazanie. Czynił bezskutecznie zabiegi o uznanie ukazu Katarzyny II przez papieża. Toteż nie objął pełnej władzy biskupiej w Wilnie. Diecezją faktycznie zarządzał ks. Dawid Pilchowski na mocy «instrumentu» kapituły, ale niektóre czynności biskupie wykonywał K. Car Paweł I przywrócił tytuł biskupa wileńskiego, a K-emu przysłał Order Aleksandra Newskiego. Ukaz z 28 IV (9 V) 1798 r. określił nowe granice diecezji wileńskiej. Nuncjusz W. Litta 8 VIII t. r. przeniósł kanonicznie K-ego z diecezji inflanckiej na wileńską i uznał jej nowe granice. Zatwierdził to Pius VI 17 XI t. r. K. odbył uroczysty ingres na biskupstwo wileńskie już 14 X t. r.
W okresie rządów w diecezji wileńskiej wykazał wiele troski o sprawy kościelne: zabiegał o odzyskanie dóbr skonfiskowanych przez władze rosyjskie, bronił beneficjów przed Uniw. Wil.; walczył o uznanie zależności Wydziału Teologii od biskupa; dokończył przebudowy katedry wileńskiej; zreformował konsystorz diecezjalny oraz seminarium, które przeniósł do gmachu klasztornego św. Jerzego; pilnował dyscypliny kleru, odbywał wizytacje diecezji, dbał o poziom kazań. Starał się wciągnąć zakony do pracy dla ludu, zalecając utrzymywanie szkół, ubogich sierot. Wykazał duże zrozumienie dla oświaty ludowej: wzywał duchowieństwo parafialne do zakładania szkół, wydawał książki do nauki nawet własnym sumptem, a następnie w tym celu sprowadził z Grodna drukarnię pojezuicką i przekazał misjonarzom wileńskim.
K. odegrał dodatnią rolę w dziejach szkolnictwa na Litwie w przełomowych latach po rozbiorach. W r. 1796 na żądanie Repnina opracował projekt nowego urządzenia Szkoły Głównej i całego szkolnictwa. Oparł się na ustawach Komisji Edukacji Narodowej. Projekt ten uzyskał aprobatę władz. We wrześniu 1797 r. K. został prezesem (alternatą z biskupem żmudzkim Stefanem Giedroyciem) utworzonej wówczas Komisji Edukacyjnej Litewskiej, której podlegały Szkoła Główna i 21 szkół powiatowych. Jednocześnie został prezesem Komisji Szpitalnej, a w r. 1807 Tow. Dobroczynności w Wilnie, do którego założenia walnie się przyczynił. Jego dziełem było założenie dużego Szpitala Św. Jakuba w Wilnie. Projektował zorganizowanie Szkoły Głuchoniemych w Wilnie.
Śladami zainteresowań literackich i naukowych K-ego są: przekład z A. Berquina „Przyjaciel młodych. Dzieło o edukacji” (2 t. W. 1781), rozprawki: O sztukach wyzwolonych i naukach u dawnych Etrusków oraz Rzut oka na literaturę czeską i związek języków słowiańskich („Roczniki Tow. Warsz. Przyj. Nauk”. T. 4 i 7). Pozostała wiadomość o dwóch nie znanych dziś rękopisach: o literaturze rzymskiej oraz o literaturze greckiej. Zgłaszał projekt konkursu na dzieje literatury polskiej. Był członkiem Tow. Przyj. Nauk od r. 1802. Podczas pobytu w Rzymie w r. 1782 zaczął pisać pamiętniki („Bibl. Warsz” 1895 t. 2). W l. 1794-1803 prowadził obszerny i szczegółowy dziennik, bardzo cenne źródło, spalony w r. 1944 z Biblioteką Krasińskich (rkp. 5711).
K. kilkakrotnie udawał się na kurację za granicę (1802, 1803, 1808). Zmarł 26 VIII 1808 r. w Baden pod Wiedniem i tamże został pochowany. Braćmi jego byli: Józef Ignacy, późniejszy wizytator szkół w Król. Pol., i Leonard, szambelan królewski.

Nagrobek dłuta Kazimierza Jelskiego w katedrze wil.; Portrety tamże i w zbiorach Wileńskiego Tow. Dobroczynności; – Estreicher; Korbut; Nowy Korbut (Oświecenie); Enc. Kośc.; Lietuvių Enciklopedija, Boston 1957 XI (R. Krasauskas); Podr. Enc. Kośc.; Przyałgowski, Żywoty bpów wil., III; Szostkiewicz Z., Katalog biskupów, w: Sacrum Poloniae Millenium, Rzym 1954 I; Boniecki; Uruski; Żychliński, XII 98–103 (bałamutny); – Bartoszewicz J., J. N. K., „Tyg. Illustr.” 1865 nr 289 (reprod. portretu); Bieliński, Uniw. Wil., II; Fijałek J., Kościół rzymsko-katolicki w Inflantach Polskich, „Kwart. Teolog. Wil.” R. 1: 1923; Kraushar, Tow. Warsz. Przyj. Nauk, I; Kurczewski J., Biskupstwo Wileńskie, Wil. 1912; tenże, Kościół zamkowy, czyli Katedra Wileńska, Wil. 1908–10 I–II (reprod. portretu); Mościcki H., Dzieje porozbiorowe Litwy i Rusi, Wil. 1914; tenże, (Jen. Jasiński, (reprod. portretu); Ułaszyn H., Z zarania slawistyki polskiej, „Przew. Bibliogr.” 1926 nr 6; Żytkowicz L., Rządy Repnina na Litwie, Wil. 1938; – Woronicz J., Pochwała J. N. K-ego, „Roczniki Tow. Warsz. Przyj. Nauk” T. 10: 1817, i w: Dzieła, Lipsk 1853 III; – Korespondencja J. N. K-ego znajdowała się w B. Uniw. Wil.
Leonid Żytkowicz